Sữa mẹ là nguồn thức ăn hoàn chỉnh đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển của trẻ nhỏ trong những năm tháng đầu đời. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu gần đây cũng đã nêu rõ lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ đối với với sức khỏe của mẹ và bé. Để rõ hơn, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu bài viết này nhé.
Mục lục
1. Sữa mẹ – nguồn dinh dưỡng tối ưu nhất cho trẻ trong 6 tháng đầu đời
Sữa mẹ là nguồn thức ăn tự nhiên, hoàn chỉnh nhất đối với sự phát triển của trẻ nhỏ:
- Trong những tháng đầu sau sinh, sữa mẹ cung cấp đầy đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết, đảm bảo các hoạt động hấp thu và chuyển hóa trong cơ thể trẻ diễn ra bình thường và khỏe mạnh.
- Thêm vào đó là những lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ mang lại cho trẻ như: phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng, dị ứng, suy dinh dưỡng, tiêu chảy, hô hấp,… đảm bảo cho trẻ phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
Chính vì vậy, các chuyên gia dinh dưỡng của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời mà không cần phải bổ sung thêm sữa công thức, nước hay các thức ăn khác. Sữa mẹ chính là nguồn dinh dưỡng tối ưu cho sự phát triển của trẻ.
2. Thành phần dinh dưỡng thiết yếu của sữa mẹ
Sữa mẹ được coi là tiêu chuẩn vàng về dinh dưỡng ở trẻ nhỏ. Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ rất đa dạng, với tỷ lệ thành phần thích hợp, đảm bảo cho trẻ phát triển toàn diện.
2.1. Protein
Protein có trong sữa mẹ giúp trẻ dễ tiêu hóa và hấp thu. Hàm lượng đạm có trong sữa mẹ giảm dần theo thời gian (sữa non chứa khoảng 10% protein, sữa ổn định chỉ chứa khoảng 1% protein). Điều này phù hợp với sự phát triển của trẻ và giúp trẻ nhỏ tăng cân hợp lý.
- Các acid amin có trong sữa mẹ như: Cystein và taurine cần thiết cho sự phát triển não bộ của trẻ.
- Ngoài ra, trong sữa mẹ còn chứa protein kháng khuẩn khiến cho hàng rào miễn dịch của trẻ trở nên vững chắc, phòng ngừa vi khuẩn, vi rút xâm nhập.
2.2. Lipid
- Sữa mẹ chứa nhiều acid béo không no (acid linoleic). Khi vào cơ thế nó chuyển hóa thành EPA (Eicosapentaenoic acid) và DHA (Docosahexaenoic acid), cần thiết cho sự phát triển não bộ, mắt và bền vững mạch mạch máu ở trẻ.
- Trong sữa mẹ còn chứa lipase. Nó giúp quá trình tiêu hóa chất béo ở trẻ sơ sinh được dễ dàng.
- Ngoài ra, trong sữa mẹ chứa MFGM (màng cầu chất béo, được hình thành trong tế bào biểu mô tuyến vú của người mẹ), nó giúp hỗ trợ dẫn truyền thần kinh, tham gia vào quá trình hình thành myelin (chất béo bao xung quanh sợi trục thần kinh).
2.3. Glucid
- Lactose có trong sữa mẹ rất dễ hấp thu. Khi vào trong cơ thể, nó bị vi khuẩn đường ruột biến đổi thành acid lactic, ngăn cản sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh, đồng thời giúp trẻ hấp thu vitamin và muối khoáng tốt hơn.
- Oligosaccharide có trong sữa mẹ đảm nhận nhiều vai trò quan trọng đối với sức khỏe của bé: Giúp cân bằng hệ vi sinh vật, tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa lipid, điều hòa đường huyết,…
2.4. Vitamin và khoáng chất
Đây là những thành phần cần thiết cho các hoạt động của cơ thể. Mỗi loại vitamin và khoáng chất đảm nhận đều đảm nhận một vai trò nhất định, giúp cơ thể trẻ phát triển khỏe mạnh.
- Trong sữa mẹ chứa các vitamin A, C, D, E, K, B1, B2,…Tuy nhiên hàm lượng vitamin D và K khá ít, do đó các mẹ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ về liều lượng để bổ sung thêm cho trẻ.
- Canxi, photpho có trong sữa mẹ tham gia vào cấu tạo nên xương và răng ở trẻ. Sắt tham gia cấu tạo nên hemoglobin, vận chuyển oxy đến các tế bào và cơ quan trong cơ thể, ….
2.5. Yếu tố miễn dịch
- Sữa mẹ rất giàu kháng thể IgA, IgG, IgM,…tham gia vào hàng rào miễn dịch của trẻ, ngăn chặn vi khuẩn, vi rút,…xâm nhập.
- Các chất giảm viêm, phòng ngừa nhiễm trùng như: Lactoferrin, lysozyme, bạch cầu,…
3. Tác động của sữa mẹ lên sức khỏe trẻ sơ sinh
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho sự phát triển của trẻ. Nhiều nghiên cứu gần đây đã nêu rõ lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ đối với sức khỏe của trẻ sơ sinh, chẳng hạn như:
3.1. Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng
Với tỷ lệ thành phần protein, lipid, glucid, vitamin và chất khoáng cân đối, việc nuôi con bằng sữa mẹ cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển của trẻ sơ sinh.
3.2. Tăng cường sức khỏe miễn dịch của trẻ
Kháng thể IgA bề mặt (sIgA), ức chế sự bám dính và xâm nhập của mầm bệnh (vi khuẩn, vi rút,…) trên đường tiêu hóa. Hàm lượng kháng thể IgA có trong sữa non cao hơn sữa trưởng thành.
Các kháng thể khác như IgM và IgG cũng tham gia bảo vệ hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời.
Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ còn giúp nâng cao sức khỏe hệ miễn dịch đường ruột thông qua các oligosaccharide- nguồn thức ăn của vi khuẩn có lợi trong đường ruột, tạo điều kiện cho chúng phát triển, ức chế sự phát triển của hại khuẩn, ngăn ngừa các phản ứng viêm, điều hòa các quá trình chuyển hóa và hấp thu chất dinh dưỡng,…
3.3. Giúp trẻ tăng trưởng và phát triển tốt
EPA (Eicosapentaenoic acid), DHA (Docosahexaenoic acid), MFGM (màng cầu chất béo) tham gia cấu tạo nên chất dẫn truyền thần kinh, giúp trí não trẻ phát triển.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các yếu tố tăng trưởng, hormone và neuropeptide trong sữa mẹ ảnh hưởng đến sự phát triển và tự điều chỉnh lượng thức ăn của trẻ. Cụ thể:
Hormon Leptin điều chỉnh lượng chất béo trong cơ thể trẻ, ngăn chặn sự thèm ăn. Nồng độ Leptin huyết thanh trẻ sơ sinh tỷ lệ thuận với nồng độ leptin của mẹ. Hormon Ghrelin điều chỉnh sự phân bố và sử dụng năng lượng của trẻ. Bên cạnh đó, nó còn kích thích sự thèm ăn ở trẻ, được tìm thấy nhiều trong sữa mẹ.
Sự hiện diện của hai hormon này giúp cơ thể trẻ tự điều chỉnh được lượng thức ăn đi vào, đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu dinh dưỡng hằng ngày, tạo điều kiện thuận lợi để trẻ phát triển tốt.
3.4. Giảm nguy cơ mắc bệnh ở trẻ
Lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ mang lại là giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh
- Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trẻ sơ sinh ở Mỹ. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng: Bú mẹ có thể làm giảm nguy cơ tử vong do bệnh này. Cụ thể: Những trẻ đã từng được bú sữa mẹ giảm 45%, những trẻ bú mẹ ≥ 2 tháng giảm 62% và những trẻ bú mẹ hoàn toàn giảm 73% nguy cơ mắc SIDS.
- Các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa, hô hấp (viêm ruột, viêm phế quản,…): Trẻ sơ sinh không bú mẹ có tỷ lệ mắc bệnh nhiễm trùng cao hơn so với trẻ bú mẹ.
- Hen suyễn và dị ứng: Trong sữa mẹ có chứa protein giàu proline (PRP), hỗ trợ, làm giảm hoặc ngăn ngừa dị ứng. Bên cạnh đó nó còn có tác dụng làm giảm đau và sưng tấy khi bị viêm. Trẻ bú mẹ ít mắc bệnh hen suyễn và dị ứng hơn so với trẻ không bú mẹ.
- Ung thư ở trẻ: Một vài nghiên cứu đã cho thấy: Việc cho con bú giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh bạch cầu nguyên bào lympho cấp tính (ung thư tế bào bạch cầu ở trẻ) và thời gian cho con bú khá quan trọng. Cụ thể: Trẻ bú mẹ ≤ 6 tháng giảm 12%, trẻ bú mẹ > 6 tháng giảm 19-24% nguy cơ mắc bệnh so với trẻ không bú sữa mẹ.
- Bệnh tim mạch và chuyển hóa: Lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ không thể không kể đến đó là làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và các bệnh chuyển hóa ở trẻ sơ sinh. Trẻ bú mẹ có tỷ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 1, bệnh béo phì, cao huyết áp,…thấp hơn so với trẻ không bú mẹ.
4. Lợi ích của bà mẹ khi cho con bú
Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ mang đến nhiều lợi ích đối với trẻ nhỏ mà còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe của mẹ, chẳng hạn như:
- Giúp giảm cân sau sinh: Việc tạo sữa và cho con bú sẽ tiêu tốn nhiều năng lượng, vì vậy mà giúp các mẹ sau sinh giảm cân một cách nhanh chóng.
- Kích thích tử cung co bóp và trở lại kích thước bình thường, giúp nguy cơ chảy máu tử cung sau sinh: Khi trẻ bú mẹ, xung động cảm giác truyền đến thùy sau tuyến yên, giải phóng hormon oxytocin, kích thích co bóp tử cung, giúp nó nhanh chóng trở lại kích thước như bình thường. Bên cạnh đó, việc giải phóng hormone oxytocin còn giúp làm giảm nguy cơ chảy máu sau sinh.
- Giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh: Nuôi con bằng sữa mẹ giúp cho các mẹ tâm lý ổn định và thoải mái, tăng gắn kết tình cảm mẹ con, nhờ đó mà làm giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh.
- Làm chậm có thai: Một trong những lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn mang lại đó là làm chậm có thai ở các mẹ thông qua việc ức chế rụng trứng một cách tự nhiên, dẫn đến làm chậm có thai.
- Giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư vú và ung thư buồng trứng: Nhiều nghiên cứu đã cho thấy việc nuôi con bằng sữa mẹ giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư vú và ung thư buồng trứng ở người mẹ.
- Giảm nguy cơ mắc bệnh loãng xương: Khi nuôi con bằng sữa mẹ, người mẹ cần cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là canxi và photpho để giúp trẻ phát triển về xương và răng. Điều này một phần cũng giúp cấu trúc xương của người mẹ vững chắc, làm giảm được tình trạng loãng xương.
- Làm giảm nguy cơ mắc bệnh chuyển hóa: Tiểu đường, tăng lipid máu, tim mạch,…
Trong quá trình mang thai, hormon nhau thai tác động đến quá trình chuyển hóa của hormon insulin trong cơ thể, gây ra tình trạng đái tháo đường thai kỳ và làm tăng nguy cơ gây ra bệnh đái tháo đường tuýp II. Việc nuôi con bằng sữa mẹ giúp làm cải thiện việc sử dụng insulin trong cơ thể, giảm nguy cơ mắc bệnh đái đường ở phụ nữ sau sinh.
Bên cạnh đó, khi các mẹ mang thai, nồng độ cholesterol và triglycerid trong máu tăng lên. Việc cho con bú góp phần thúc đẩy quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể người mẹ, điều hòa lượng lipid trong máu, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa (tăng huyết áp, đái tháo đường và bệnh tim mạch,…).
5. Một số lý do trì hoãn việc nuôi con bằng sữa mẹ
Nuôi con bằng sữa mẹ mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe của mẹ và bé. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn còn một số yếu tố khiến việc nuôi con bằng sữa mẹ bị trì hoãn, cụ thể như:
- Đứng trước những quảng cáo vô cùng hấp dẫn về các sản phẩm sữa thay thế sữa mẹ, nhiều người mẹ có nhận thức sai lầm đối với việc nuôi con bằng sữa mẹ.
- Đôi khi, mối quan tâm về hình thể cũng khiến các mẹ lo ngại khi nuôi con bằng sữa mẹ.
- Nguồn sữa mẹ tạo ra không đủ: Một số người mẹ không có đủ khả năng tạo sữa cho bé do bị suy dinh dưỡng, ăn thiếu chất,…
- Người mẹ bị béo phì: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người mẹ bị béo phì (biến chứng của bệnh tiểu đường, buồng trứng đa năng,…) thì khả năng tạo sữa kém hơn so với người mẹ không bị béo phì, do đó ảnh hưởng đến việc trì hoãn nuôi con bằng sữa mẹ.
- Yếu tố tâm lý của người mẹ không ổn định: trầm cảm, lo lắng,… ảnh hưởng đến việc trì hoãn nuôi con bằng sữa mẹ do ức chế tiết hormon prolactin, làm giảm khả năng tạo sữa mẹ.
- Việc làm của người mẹ: Người mẹ lao động nặng thì lượng sữa mẹ tạo ra sẽ ít hơn. Ngoài ra, đối những người mẹ có công việc bận rộn, không có thời gian cho con bú cũng là một trong những lý do trì hoãn việc nuôi con bằng sữa mẹ.
>> Xem thêm: 12 mẹo kích sữa an toàn, sữa đặc về nhanh
6. Kết luận
- Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tối ưu nhất cho sự phát triển của trẻ, cung cấp đầy đủ dưỡng chất đảm bảo các hoạt động chuyển hóa, hấp thu trong cơ thể trẻ diễn ra một cách bình thường, khỏe mạnh.
- Với những lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ trên sức khỏe của mẹ và bé, việc nuôi con bằng sữa mẹ là sự lựa chọn tối ưu, mang lại sự khởi đầu tốt nhất cho trẻ.
- Các mẹ cần nhận thức rõ hơn về những lợi ích của sữa mẹ, cân nhắc với các lý do ảnh hưởng đến việc trì hoãn nuôi con bằng sữa mẹ để từ đó có giải pháp tốt nhất, cung cấp đầy đủ sữa mẹ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ.
TÓM LẠI: Bài viết trên giúp các mẹ hiểu rõ hơn về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với sức khỏe của mẹ và bé. Mong rằng sẽ giúp các mẹ trong quá trình chăm sóc trẻ, đặc biệt là việc chọn sữa mẹ – nguồn dinh dưỡng hoàn chỉnh để mang đến sự khởi đầu tốt nhất cho trẻ.
Tham khảo nguồn:
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3508512/
2. https://www.webmd.com/parenting/baby/nursing-basics#2
3. https://www.cdc.gov/breastfeeding/about-breastfeeding/why-it-matters.html