Mộc hoa trắng: Công dụng, cách dùng & lưu ý

Mộc hoa trắng là cây thuốc dùng để điều trị lỵ amip hiệu quả đã được dùng từ rất lâu. Ngoài công dụng đó, chúng còn được dùng để điều trị bệnh tiểu đường, diệt giun. Cùng đọc qua bài viết dưới đây để biết thêm thông tin hữu ích về công dụng, cách dùng và các lưu ý khi dùng cây mộc hoa trắng nhé!

1. Mộc hoa trắng là thuốc gì?

Mộc hoa trắng là thuốc thường dùng để chữa tiêu chảy, đầy hơi, mót rặn, viêm đại tràng cấp và mạn tính,…do amip.

Mộc Hoa trắng hay còn được gọi là cây sừng trâu, mức lá to, mức hoa trắng, cây thừng mực lá to, mộc vài. 

• Tên khoa học: Holarrhena antidysenterica wall, thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae).
• Mô tả về cây: Đây là cây nhỏ hoặc cây to, có thể cao tới 12m. Lá mọc đối, gần như không cuống. Hoa màu trắng thường mọc ở kẽ lá hay ở đầu cành. Quả màu nâu, có vân dọc hình cung  và có rất nhiều hạt. 
• Phân bố tại Việt Nam: Cây mọc nhiều tại các tỉnh phía Bắc như Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Cao Bằng, Phú Thọ và một số tỉnh miền Trung.
• Bộ phận dùng làm thuốc: vỏ và hạt cây.

2. Thành phần hóa học và cơ chế tác dụng của thuốc mộc hoa trắng

2.1. Thành phần hóa học

Các bộ phận vỏ cây, hạt có tác dụng chữa bệnh nhờ chứa các chất hóa học có tác dụng dược lý. Cụ thể:

• Vỏ cây chứa 2% alkaloid, phần lớn là là conessin.
• Hạt mộc hoa trắng có chứa 36-40% dầu và 0.025% alkaloid.

2.1. Cơ chế tác dụng 

Trong cây mộc hoa trắng, hoạt chất có tác dụng dược lý chính là conessin.

Trên lâm sàng, người ta dùng conessin dạng clohydrat hay bromhydrate để chữa lỵ amip. Do nó có thể ức chế sự sản xuất độc tố và ngăn chặn sự bài tiết của vi khuẩn trong ruột. Từ đó, dẫn tới giảm độc lực của chủng vi khuẩn gây độc tố ruột (ETEC) giúp bảo vệ chống lại giai đoạn tiêu chảy.

Hoạt chất chính conessin trong thuốc mộc hoa trắng diệt amip ở cả thể hoạt động và thể kén. Do đó, thuốc có tác dụng nhanh, tiêu diệt được tận gốc mầm bệnh và giúp ngăn chặn bệnh lây lan. Đây là một trong những ưu điểm vượt trội khi sử dụng thuốc mộc hoa trắng so với các loại thuốc chữa tiêu chảy khác.

Ngoài ra, chiết xuất etanolic từ hạt mộc hoa trắng được dùng để ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Do chất này ức chế α-glucosidase – đây là chất có tác dụng làm tăng hấp thu lượng đường từ ruột. Khi ức chế men α-glucosidase sẽ làm giảm lượng đường trong máu, đặc biệt sau khi ăn.

3. Công dụng của thuốc mộc hoa trắng

Với lượng hoạt chất đa dạng và có dược tính cao, dược liệu mộc hoa trắng có nhiều công dụng trong điều trị bệnh lý.

3.1. Chống tiêu chảy

Trong y học cổ truyền, dược liệu mộc hoa trắng thường dùng trong các bệnh lý về đường tiêu hóa như đau quặn bụng, mót rặn, đầy hơi, tiêu chảy, nhiễm khuẩn đường ruột, viêm đại tràng cấp và mạn tính.

Theo kết quả thử nghiệm trên chuột bị tiêu chảy do dầu thầu dầu, dịch chiết hạt mộc hoa trắng trong Ethanol làm giảm đáng kể số lần đại tiện của chuột.

Theo một nghiên cứu khác, chiết xuất nước vỏ rễ cây mộc hoa trắng có tác dụng chống tiêu chảy do vi khuẩn E.Coli gây ra. Dịch chiết này có tác dụng ức chế quá trình sản xuất độc tính của vi khuẩn, giảm độc tính của chúng và giảm tiết dịch ruột.

3.2. Cải thiện tình trạng tiểu đường

Chiết xuất etanolic hạt mộc hoa trắng có giúp giảm lượng đường trong máu sau ăn. Theo kết quả nghiên cứu, dịch chiết hạt mộc hoa trắng có tác dụng hạ đường huyết, cải thiện bệnh tiểu đường:

• Chiết xuất hạt bằng hỗn hợp dung dịch Methanol – nước – ether hoạt tính hạ đường huyết ở liều 250mg/kg trên mô hình chuột.
• Chiết xuất etanolic của hạt cải thiện bệnh tiểu đường với liều 300mg/kg: Giảm nồng độ cholesterol, giảm acid uric, giảm triglycerid và giảm đường huyết.

Cơ chế được cho là chiết xuất hạt mộc hoa trắng ức chế anpha glucosidase – enzyme phân cắt disaccaride, oligo-saccaride và aryl glucoside từ thức ăn thành glucose. Nhờ đó, nồng độ glucose trong ruột giảm, giảm hấp thu glucose từ ruột vào máu kéo theo giảm đường huyết.

Ngoài ra, lá cây mộc hoa trắng cũng có tác dụng chữa bệnh tiểu đường. Cụ thể, nghiên cứu đã chứng minh khi sử dụng chiết xuất etanolic lá cây với liều 400 mg/kg trong 21 ngày có tác dụng hạ đường huyết đáng kể.

3.3. Chống oxy hóa

Theo nghiên cứu, dịch chiết nước và cồn của cây mộc hoa trắng có khả năng ức chế gốc tự do cao.

3.4. Chống viêm và giảm đau

Dịch chiết cồn từ vỏ cây mộc hoa trắng có tác dụng là giảm các chất trung gian hóa học của phản ứng viêm và các chất dẫn truyền cảm giác đau. Từ đó cây có công dụng chống viêm, giảm đau hiệu quả.

3.5. Chống sỏi niệu

Cây mộc hoa trắng có khả năng giảm thiểu nguy cơ bị sỏi thận. Chiết xuất metanol của cây mộc hoa trắng có tác dụng ức chế sự hình thành các tinh thể canxi oxalat.

3.6. Công dụng khác

Ngoài các công dụng chính trên, thuốc mộc hoa trắng còn có một số công dụng khác như chống ung thư, chống vi khuẩn, kích thích thần kinh trung ương,…

4. Thuốc mộc hoa trắng – Thảo dược trị tiêu chảy

Nhờ công dụng chống tiêu chảy của hoạt chất chính là conessin, các nhà khoa học đã nghiên cứu, chiết xuất và bào chế thành thuốc mộc hoa trắng – thảo dược trị tiêu chảy.

4.1. Công thức của thuốc mộc hoa trắng

Trong một viên thuốc mộc hoa trắng chứa:

• Cao đặc mộc hoa trắng: 136mg
• Cao đặc mộc hương: 10mg
• Berberin clorid: 5mg

Ngoài thành phần chính là cao đặc mộc hoa trắng thì thuốc còn có thêm cao đặc mộc hương và berberin clorid. Berberin có nguồn gốc từ thảo dược, có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn và được sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh lý tiêu chảy, kiết lỵ. Bên cạnh đó, cao đặc mộc hương có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, điều trị bệnh lỵ. Sự kết hợp 2 thành phần phụ này vào công thức thuốc mộc hoa trắng sẽ làm hiệp đồng làm tăng tác dụng điều trị tiêu chảy của thuốc.

4.2. Chỉ định và chống chỉ định của thuốc mộc hoa trắng

• Chỉ định: Thuốc mộc hoa trắng được chỉ định chữa lỵ amip ở cả thể hoạt động và thể kén và trong các trường hợp rối loạn tiêu hóa như đau bụng, nhiễm khuẩn đường ruột, tiêu chảy, viêm đại tràng cấp, viêm đại tràng mãn tính do lỵ amip.
• Chống chỉ định: Thuốc mộc hoa trắng chống chỉ định ở phụ nữ có thai, người suy giảm chức năng gan, người bị tỳ vị hư hàn gây tiêu chảy.

4.3. Liều dùng thuốc mộc hoa trắng

Với mỗi tình trạng bệnh lý cụ thể, người bệnh sẽ được dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ. Liều dùng trung bình của thuốc như sau:

• Đối với người lớn: Uống 2-3 viên/lần x 3 lần/ngày; sau 4-5 ngày thì uống 2 viên/lần x 2 lần/ngày
• Đối với trẻ em: Uống 1-2 viên/lần x 2-3 lần/ngày

Người dùng nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế trước khi dùng để đảm bảo tính an toàn, hiệu quả tốt nhất khi dùng thuốc.

4.4. Một số lưu ý khác khi dùng thuốc mộc hoa trắng

• Bảo quản: Thuốc được bảo quản ở nơi khô mát, tránh ánh sáng và để xa tầm tay của trẻ nhỏ. Người dùng không nên dùng thuốc được bảo quản ở nơi ẩm thấp hoặc tiếp xúc với ánh sáng trực tiếp.
• Hạn dùng: Thuốc có hạn dùng 36 tháng kể từ ngày sản xuất.

5. Các dạng thuốc mộc hoa trắng

Ngày nay, các sản phẩm chiết xuất từ cây mộc hoa trắng được sử dụng rộng rãi trong y học. Mộc hoa trắng được bào chế dưới dạng cồn thuốc, dạng cao, dạng bột hoặc viên nén. Tương ứng với từng dạng bào chế, mộc hoa trắng có liều dùng như sau:

5.1. Viên nén mộc hoa trắng

Dạng cao đặc mộc hoa trắng 1/10 – 100mg (tương đương 1000mg vỏ mộc hoa trắng)

• Người lớn: uống 2 viên, ngày uống 2-3 lần.
• Trẻ em: uống 1 viên, ngày uống 2-3 lần. 

5.2. Dạng bột mộc hoa trắng

• Nếu là bột vỏ uống 10g/ngày. Mỗi lần uống 5g, pha với 30-50ml nước ấm và chia làm 2 lần/ ngày.
• Bột hạt ngày uống 3-6 g/ngày. Mỗi lần uống 1g hoặc 2g, pha với 10-15ml nước ấm và chia làm 3 lần/ngày. Uống sau ăn sáng, trưa và tối.

5.3. Dạng cao lỏng mộc hoa trắng

• Uống 1-3g/ ngày. Uống 1 lần/ngày. 
• Có thể uống luôn hoặc pha loãng với một chút nước ấm để dễ uống.

5.4. Dạng cồn hạt mộc hoa trắng

Uống 2-6 g/ngày. Mỗi lần uống 2-3ml, chia làm 1-2 lần/ngày.

6. Lưu ý khi sử dụng thuốc mộc hoa trắng

6.1. Tác dụng phụ thuốc mộc hoa trắng

Tuy là một loại dược liệu lành tính và ít độc, nhưng khi dùng thuốc mộc hoa trắng có thể xuất hiện một số tác dụng phụ sau:

• Dùng liều cao, có thể gây liệt trung tâm hô hấp.
• Hạ huyết áp và làm chậm nhịp tim.
• Kích thích co bóp ruột và tử cung.

6.2. Chống chỉ định & Thận trọng 

Nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng các sản phẩm từ dược liệu mộc hoa trắng, người dùng cần chú ý các thông tin về chống chỉ định, thận trọng và các lưu ý khi sử dụng.

Thuốc mộc hoa trắng không được dùng cho những người:

• Người suy giảm chức năng gan
• Phụ nữ có thai hoặc cho con bú
• Người tỳ vị hàn hư gây tiêu chảy

Cần thận trọng khi dùng thuốc cho trẻ em, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng thuốc.

6.3. Khi sử dụng mộc hoa trắng cần lưu ý gì?

Dược liệu mộc hoa trắng lành tính và an toàn. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng thuốc mộc hoa trắng, người dùng cần lưu ý:

• Thuốc mộc hoa trắng nên dùng sau bữa ăn.
• Nếu dùng liều lớn trên 500mg conessin/ngày có thể gây ra các biểu hiện như: hay lo lắng, mất ngủ, chóng mặt và có khi gây ảo giác. Khi gặp các triệu chứng nên thì nên ngừng thuốc và tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ và dược sĩ. 
• Bảo quản thuốc ở nơi khô ráo, thoáng mát, nhiệt độ không quá 30 độ C và tránh ánh tránh để tránh làm hỏng thuốc, làm giảm tác dụng của thuốc.
• Để xa tầm tay của trẻ em.

Khi lựa chọn dùng thuốc mốc hoa trắng, cần lưu ý:

• Mộc hoa trắng không dùng cho phụ nữ có thai và cho con bú
• Mộc hoa trắng dùng cho trẻ từ 3 tuổi trở lên.
• Thận trọng khi dùng mộc hoa trắng cho trẻ em.

Khi dùng mộc hoa trắng, người dùng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng. Để phòng tránh các rủi ro không đáng có, người dùng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ khi sử dụng mộc hoa trắng.

>> Xem thêm: Các thuốc trị tiêu chảy

1. Các thuốc trị tiêu chảy thông dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
2. Hidrasec – Thuốc trị tiêu chảy cho trẻ
3. Lưu ý khi sử dụng thuốc Loperamid trị tiêu chảy

Tổng kết

Mộc hoa trắng là cây thuốc nam quý, có nhiều công dụng chữa bệnh. Mộc hoa trắng là được dùng làm thuốc để điều trị tiêu chảy, mót rặn, đầy hơi, viêm đại tràng, bệnh tiểu đường, diệt giun, bệnh thấp khớp, bệnh ngoài da,… Người dùng cần tìm hiểu kỹ các thông tin, tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

Hy vọng bài viết trên cung cấp thông tin bổ ích cho quý vị về cây mộc hoa trắng. Mọi chi tiết thắc mắc vui lòng liên hệ HOTLINE 19009482 hoặc 0967629482 để được tư vấn nhanh nhất.

» Xem thêm: [Mách bạn] 8 mẹo dân gian trị tiêu chảy cực hiệu quả 

Nguồn tham khảo

1. Pubmed
2. NCBI

[THAM KHẢO THÊM]

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, cha mẹ nên nâng cao khả năng hấp thu & sức đề kháng cho bé yêu qua các sản phẩm men vi sinh (lợi khuẩn).

Hotline tư vấn: 19009482 hoặc 0967629482