Ăn không tiêu là tình trạng thường gặp trong cuộc sống có thể do thói quen sinh hoạt không lành mạnh hoặc thậm chí là do những bệnh lý nguy hiểm ở đường tiêu hóa gây ra. Bài viết dưới đây sẽ giúp người đọc hiểu hơn về chứng ăn không tiêu, cách phòng ngừa và điều trị khi gặp tình trạng này.
Mục lục
1. Ăn không tiêu là bệnh gì?
Ăn không tiêu hay khó tiêu là một thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng rối loạn tiêu hóa bao gồm các triệu chứng như đau, nóng rát, khó chịu ở phần bụng trên; cảm thấy no, chướng bụng, buồn nôn… do dạ dày không tiêu hóa được thức ăn.
Ăn không tiêu không phải là một bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh, làm người bệnh mệt mỏi, khó chịu. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài kèm theo các biểu hiện ợ hơi, ợ chua, đau bụng, khó thở…thì ta cần lưu ý vì đó có thể do một bệnh lý tại đường tiêu hóa gây ra.
2. Nguyên nhân khiến ăn không tiêu?
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ăn không tiêu, có thể do thói quen ăn uống, sinh hoạt, tác dụng phụ của thuốc hay các bệnh lý nghiêm trọng.
2.1. Thói quen sinh hoạt
- Thói quen ăn uống: ăn quá nhiều, quá nhanh, không tập trung trong khi ăn có thể khiến ta nuốt phải nhiều không khí làm hệ tiêu hóa hoạt động chậm lại gây ăn không tiêu. Bên cạnh đó thói quen ăn nhiều đồ chiên, rán, xào sẽ tạo áp lực cho dạ dày, gây khó khăn trong việc tiêu hóa thức ăn.
- Căng thẳng, stress: Hệ tiêu hóa chịu ảnh hưởng bởi hệ thần kinh trung ương. Khi bị căng thẳng, stress, hệ thần kinh trung ương sẽ làm chậm quá trình lưu thông máu gây co cơ, làm chậm quá trình tiêu hóa thức ăn dẫn đến khó tiêu, chướng bụng và có thể mắc các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa.
- Sử dụng nhiều chất kích thích: như đồ uống có cồn, cafe, thuốc lá thường xuyên làm giảm nhu động ruột, tổn thương niêm mạc dạ dày, ảnh hưởng tới quá trình tiêu hóa thức ăn và tăng nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm tại đường tiêu hóa.
2.2. Thuốc
- Thuốc chống viêm không steroid như aspirin, ibuprofen và naproxen , là một trong những nhóm thuốc có thể gây nhiều tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa như khó tiêu, đau bụng, buồn nôn, loét dạ dày,…
- Thuốc kháng sinh , thuốc điều trị hoặc ngăn ngừa nhiễm trùng do vi khuẩn
Bình thường, các vi khuẩn tại đường ruột luôn duy trì ở trạng thái cân bằng để đảm bảo quá trình tiêu hóa của cơ thể, giúp hấp thụ chất dinh dưỡng và đào thải các chất cặn bã ra ngoài.
Thuốc kháng sinh là loại thuốc cực mạnh có thể ức chế, tiêu diệt vi khuẩn tại đường ruột, kể cả vi khuẩn có lợi gây mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột dẫn đến làm rối loạn tiêu hóa, ăn không tiêu, chướng bụng, nôn, tiêu chảy…
2.3. Bệnh lý
- Loét dạ dày – tá tràng: nguyên nhân là do dư thừa axit dạ dày gây bào mòn lớp niêm mạc dạ dày và các cơ quan trong hệ tiêu hóa, làm ảnh hưởng xấu đến chức năng bình thường của hệ tiêu hóa trong đó có quá trình tiêu hóa thức ăn.
- Trào ngược dạ dày thực quản dẫn đến axit dịch vị di chuyển ngược lên thực quản làm thiếu axit để tiêu hóa thức ăn tại dạ dày và tổn thương các cơ quan như thực quản, thanh quản… do đó gây ăn không tiêu đầy bụng khó thở, ợ chua, ợ hơi…
- Không dung nạp lactose, gluten do cơ thể không hấp thụ được lactose, gluten từ sữa, lúa mạch, lúa mì và nhiều loại ngũ cốc gây rối loạn tiêu hóa, giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng.
- Hội chứng ruột kích thích IBS làm rối loạn chức năng của đường ruột có thể gây đầy bụng, ăn uống không tiêu, đau bụng, táo bón…
- Sỏi mật: Bình thường, túi mật sẽ tiết ra và đẩy dịch mật xuống ruột non để tiêu hóa thức ăn nhưng khi bị sỏi mật sẽ xuất hiện những tinh thể rắn giống như những viên sỏi hình thành trong túi mật, cản trở sự lưu thông của dịch mật xuống ruột non khiến cho dịch mật để tiêu hóa thức ăn bị thiếu gây ăn không tiêu đầy bụng.
Thói quen sinh hoạt, ăn uống không lành mạnh, do bệnh lý hay sử dụng thuốc là những nguyên nhân gây ra tình trạng ăn không tiêu. Vì vậy, ta cần quan sát và xác định đúng nguyên nhân để có những biện pháp xử lý kịp thời, hợp lý.
3. Cần làm gì cải thiện chứng ăn không tiêu?
Ăn không tiêu dù do bất kỳ nguyên nhân nào gây ra đều gây ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Vậy khi bị chứng ăn không tiêu phải làm sao? Một số biện pháp để cải thiện tình trạng này như:
3.1. Biện pháp tại nhà
Khi mới gặp tình trạng ăn không tiêu nhẹ và không thường xuyên ta có thể sử dụng các thực phẩm giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm khó tiêu, tăng cường luyện tập thể dục thể thao để cải thiện tình trạng này.
- Bổ sung các loại trái cây Táo giúp bổ sung pectin và protopectin làm tăng tốc độ tiêu hóa thức ăn. Đu đủ chứa nhiều papain có khả năng chuyển hóa protein trong thức ăn và thải bỏ khí thừa trong bụng. Bromelin trong dứa giúp tiêu hóa protein, giảm cảm giác đầy bụng. Ngoài ra một số loại trái cây khác như nho, lê, chuối… cũng có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện các vấn đề đường ruột như ăn không tiêu đầy bụng, táo bón.
- Rau xanh cung cấp chất xơ hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra dễ dàng hơn.
- Sữa chua hoặc men vi sinh giúp bổ sung thêm các lợi khuẩn cho đường ruột, góp phần bảo vệ và nâng cao sức khỏe đường ruột chống lại các vi khuẩn gây bệnh và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
- Các loại gia vị như gừng, tỏi, tía tô… kích thích bài tiết dịch mật để tiêu hóa thức ăn hoặc chứa các thành phần giúp cải thiện khả năng tiêu hóa, làm giảm cảm giác ăn không tiêu đầy bụng khó thở.
- Tập thể dục thường xuyên giúp kích thích nhu động ruột, thải khí thừa ra ngoài, nâng cao sức khỏe hệ tiêu hóa và ngăn ngừa tình trạng ăn không tiêu.
3.2. Biện pháp bằng thuốc
Khi bị khó tiêu người bệnh có thể sử dụng một số loạt thuốc sau dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, dược sĩ:
Thuốc kháng axit
Khi dạ dày tiết nhiều axit gây khó tiêu, trào ngược dạ dày, viêm loét dạ dày… Thuốc kháng axit chống lại tác động của axit dạ dày giúp giảm đau, hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn.
Thuốc kháng histamin H2
Histamin là chất trung gian có vai trò quan trọng trong phản ứng dị ứng. Khi tác dụng vào thụ thể H2 ở tế bào thành dạ dày, histamin làm tăng tiết dịch vị, nếu tiết quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa gây khó tiêu, viêm loét dạ dày…
Thuốc kháng histamin H2 ức chế cạnh tranh với histamin tại tế bào thành dạ dày làm giảm nồng độ axit dạ dày do đó có tác dụng trong điều trị chứng ăn không tiêu.
Thuốc ức chế bơm proton
Thuốc ức chế bơm proton làm giảm nồng độ axit trong dạ dày bằng cách ức chế số lượng thụ thể tạo axit trong dạ dày cải thiện tình trạng ăn không tiêu, ợ nóng, trào ngược dạ dày…
Thuốc điều hòa co bóp dạ dày
Thuốc điều hòa co bóp dạ dày là các thuốc có tác dụng làm tăng khả năng co bóp của dạ dày giúp tiêu hóa thức ăn nhanh và dễ dàng hơn.
Thuốc kháng sinh
Khi nguyên nhân gây ăn không tiêu là do nhiễm vi khuẩn H.pylori gây loét đường tiêu hóa thì bệnh nhân có thể được bác sĩ chỉ định dùng kháng sinh để điều trị tận gốc nguyên nhân gây bệnh.
>> Xem thêm: Đầy hơi khó tiêu – 12+ cách cải thiện nhnah chóng và phòng ngừa
Ăn không tiêu do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, mỗi nguyên nhân sẽ có cách điều trị khác nhau. Nếu nguyên nhân là do chế độ sinh hoạt thiếu khoa học thì cần thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt. Nếu nguyên nhân do bệnh lý, tác dụng phụ của thuốc thì cần đến gặp bác sĩ để được tư vấn, điều trị kịp thời.
4. Những lưu ý để phòng ngừa chứng ăn không tiêu
Để phòng ngừa ăn uống không tiêu ta nên lưu ý những thói quen trong ăn uống, sinh hoạt, vận động của bản thân:
- Uống đủ nước mỗi ngày giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn, đào thải độc tố ra ngoài dễ dàng hơn.
- Bổ sung các thực phẩm giàu chất xơ từ các loại trái cây, rau xanh giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa. Bên cạnh đó, chất xơ còn kích thích nhu động ruột co bóp để đẩy phân ra ngoài, giúp thải độc tố cho cơ thể.
- Ăn chậm, nhai kỹ, ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để dạ dày không phải làm việc quá nhiều, quá lâu, loại bỏ được tình trạng acid dạ dày dư thừa gây đầy hơi, khó tiêu.
- Tránh các thực phẩm giàu chất béo như đồ ăn nhanh, thức ăn chiên xào, cay nóng… gây khó khăn cho quá trình tiêu hóa thức ăn tại dạ dày dẫn đến ăn không tiêu đầy bụng khó thở.
- Không ăn trước khi đi ngủ hay không nằm ngay sau khi ăn vì việc ăn xong nằm có thể khiến dạ dày phình to ra và cơ hoành bị chèn ép gây khó khăn cho hệ tiêu hóa.
- Hạn chế đồ uống có gas, cồn, chất kích thích gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
- Tránh mặc quần áo bó sát vì có thể gây trào ngược dạ dày- thực quản, chèn ép dạ dày, ảnh hưởng tới chức năng tiêu hóa thức ăn.
- Ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn: giúp cơ thể thư giãn, cung cấp, tái tạo năng lượng và tăng cường sức khỏe đường tiêu hóa giúp cải thiện chứng ăn không tiêu.
Để phòng ngừa tình trạng ăn không tiêu gây đầy bụng, khó thở ta cần thay đổi thói quen sinh hoạt, ăn uống, tập luyện hàng ngày như uống đủ nước, bổ sung các thực phẩm giàu chất xơ, tránh các thực phẩm giàu chất béo hay chất kích thích, tập thói quen ăn chậm, nhai kỹ và luyện tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tiêu hóa thức ăn và thải bỏ các chất cặn bã.
5. Kết luận
Ăn không tiêu đầy bụng, khó chịu không phải là một bệnh lý nguy hiểm và có thể cải thiện tình trạng này bằng cách thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt hằng ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài kèm theo các triệu chứng bất thường gây đau đớn, mệt mỏi cho người bệnh thì cần đến các cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
Mong rằng bài viết trên sẽ giúp người đọc hiểu thêm về chứng ăn không tiêu để bảo vệ và nâng cao sức khỏe của bản thân và gia đình.
Tài liệu tham khảo